خوارقِ عادات و انواع آن در تصوّف اسلامی

 پرداختن به مسأله‌ی خوارق عادات و بحث درباره‌ی انواع افعالِ ناقض عادت، یکی از مباحث رایج در میان اهل تصوّف بوده است. این موضوع در عرفان و تصوّف اسلامی به صورتِ مسأله‌ی کرامات نمودی ویژه پیدا کرده است. در میان مساﺋل متعدّدی که در عرفان اسلامی مطرح می باشند، و در بین احوال و آثاری که آن­ها را از آن اولیا دانسته­اند، کرامات مشکل­ترین آن­هاست. پیچیدگیِ این موضوع به گونه­ای است که درصورت عدم آشنایی کامل با آن، کرامات اولیا اُموری مُستَحیل به نظر خواهند آمد؛ و به صِرفِ عقل گریز بودن این افعال، به آسانی به انکار آن­ها می­توان پرداخت. کرامت، بحثی دراز دامن به دنبال دارد و بدون پرداختن به زوایای مختلف آن، امکان دست یافتن به تصوّری روشن از این موضوع محال می­نماید. یکی از این زوایا ـ که در حکم مقدّمه­ای جهت ورود به مبحثِ کرامات به حساب می­آید ـ مسأله‌ی انواعِ خوارق عادات است. اهل طریقت از سه دیدگاه ویژه به بررسی خوارقِ عادات پرداخته­اند و انواعی برای آن ارائه نموده­اند. این انواع ـ در ظاهر ـ یکسان و شبیه به یکدیگر به نظر می­رسند. آن­چه این اقسام را از یکدیگر متمایز می­سازد، ماهیّت و قصد اصلی از اظهار آن­هاست. موقوف بودن این تفاوت و تمایز به باطن و محتوا، سبب گردیده است تا حدّ و مرزِ میانِ برخی از این انواع ـ نسبت به یکدیگر ـ کاملاً روشن نباشد. بررسی انواع خوارق عادات و توضیح در باب هریک از این اقسام، از جمله راه­هایی است که کمک می­نماید تا حدود و ثُغور این انواع نسبت به یکدیگر مشخص شود. علاوه بر این، به نظر می­رسد قصد اصلی از طرح مسأله‌ی انواع خوارق عادات در تصوّف اسلامی، به منظور تبیینِ هرچه بهتر و توضیحِ هرچه روشن­تر کرامات و مشخص ساختن وجوهِ تمایز آن نسبت به دیگر انواع بوده است. در این مقاله، سعی بر آن است تا به شیوه­ای منظم و سامّان یافته به معرفی انواع خوارق عادات و ترسیم خطوط کلی هر یک از این اقسام پرداخته شود.